---

القرآن الكريم | السورة الجن الآية 6 | سوره 72 آیه 6

The Holy Quran | Surah Al-Jinn Ayat 6 | Surah 72 Verse 6

وَأَنَّهُ كَانَ رِجَالٌ مِنَ الْإِنْسِ يَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا ﴿72:6﴾

Albanian - shqiptar

Efendi Nahi : e disa njerëz kanë kërkuar strehim te disa xhindë, e kjo vetëm që ua shtoi atyre tërbimin,

Feti Mehdiu : Dhe se ka pasur njerëz, të cilët kanë kërkuar mbrojtje prej exhinëve tek njerëzit, dhe ashtu ua kanë shtuar tërbimin.

Sherif Ahmeti : Dhe se ka pasur burra prej njerëzve, që kërkonin ndihmë prej disa xhinëve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe më shumë arrogancën.

Amazigh

At Mensur : Ih, seg imdanen, llan irgazen ijjemen ddkeô n leonun. Snernan lbe$wv nnsen.

Arabic - العربية

تفسير الجلالين : «وأنه كان رجال من الإنس يعوذون» يستعيذون «برجال من الجن» حين ينزلون في سفرهم بمخوف فيقول كل رجل أعوذ بسيد هذا المكان من شر سفهائه «فزادوهم» بعوذهم بهم «رهقا» فقالوا سدنا الجن والإنس.

تفسير المیسر : وأنه كان رجال من الإنس يستجيرون برجال من الجن، فزاد رجالُ الجنِّ الإنسَ باستعاذتهم بهم خوفًا وإرهابًا ورعبًا. وهذه الاستعاذة بغير الله، التي نعاها الله على أهل الجاهلية، من الشرك الأكبر، الذي لا يغفره الله إلا بالتوبة النصوح منه. وفي الآية تحذير شديد من اللجوء إلى السحرة والمشعوذين وأشباههم.

Amharic - አማርኛ

ሳዲቅ & ሳኒ ሐቢብ : ‹እነሆም ከሰዎች የኾኑ ወንዶች በጋኔን ወንዶች ይጠበቁ ነበሩ፡፡ ኩራትንም ጨመሩዋቸው፡፡›

Azerbaijani - Azərbaycan

Məmmədəliyev & Bünyadov : Həqiqətən, (Cahiliyyət dövründə) bə’zi insanlar bir para cinlərə pənah aparır, bununla da onların təkəbbürünü (azğınlığını) artırırdılar (cinlər özləri haqqında çox böyük fikirlərə düşürdülər).

Musayev : Həqiqətən, insanlardan bəziləri cinlərin bəzilərinə sığınırdılar. Bu isə onların azğınlığını artırırdı.

Bengali - বাংলা

জহুরুল হক : ''আর এই যে মানুষের মধ্যের কিছু লোক জিনজাতির কিছু লোকের আশ্রয় নিত, ফলে ওরা তাদের পাপাচার বাড়িয়ে দিত,

মুহিউদ্দীন খান : অনেক মানুষ অনেক জিনের আশ্রয় নিত, ফলে তারা জিনদের আত্নম্ভরিতা বাড়িয়ে দিত।

Bosnian - bosanski

Korkut : i bilo je ljudi koji su pomoć od džina tražili, pa su im tako obijest povećali;

Mlivo : I da je bilo individua od ljudi (koji) su tražili zaštitu individua od džinna, pa su im povećali obijest.

Bulgarian - български

Теофанов : Някои хора търсеха убежище при някои джинове, а [хората] им надбавиха безразсъдство.

Chinese -中国人

Ma Jian : 曾有一些男人，求些男精灵保护他们，因而使他们更加骄傲。

Chinese - 中國人

Ma Jian : 曾有一些男人，求些男精靈保護他們，因而使他們更加驕傲。

Czech - čeština

Hrbek : Mužové někteří pak z lidí u mužů z džinů útočiště vyhledali, ti však jen pošetilost jejich rozmnožili

Nykl : Někteří mužové mezi lidmi brali útočiště k mužům z džinnů, však ti rozmnožili pouze bláznivost jejich,

Divehi - ދިވެހި

ދިވެހި : އަދި އިންސީންގެ ތެރެއިން ފިރިހެންބަޔަކު، ޖިންނީންގެ ތެރެއިން ފިރިހެންބަޔެއްގެ ކިބައިން ރައްކާތެރިކަމަށް އެދޭކަމުގައިވޫއެވެ. ފަހެ (އެކަމުގެ ސަބަބުން) އެއުރެންނަށް (އެބަހީ: ޖިންނީންނަށް) އެއުރެން (އެބަހީ: އިންސީން) كافر ކަމާއި ބޮޑާކަން އިތުރުކުރޫއެވެ.

Dutch - Nederlands

Keyzer : En er zijn zekere menschen, die, als toevlucht, tot sommigen der geniussen vloden.

Leemhuis : En: 'Er waren mannen van de mensen die hun toevlucht zochten bij mannen van de djinn en zo maakten zij hen kwaadaardiger.?

Siregar : En dat er mannen onder de mensen waren die hulp zochten bij mannen van de Djinn's, wat hun zondigheid vermeerderde.

English

Ahmed Ali : But some men used to seek refuge with some jinns, and this increased their waywardness;

Ahmed Raza Khan : ‘And indeed some men among humans used to take the protection of some men among jinns, so it further increased their haughtiness.’

Arberry : But there were certain men of mankind who would take refuge with certain men of the jinn, and they increased them in vileness,

Daryabadi : And persons among humankind have been seeking refuge with persons of the Jinn, so that they increased them in evil disposition.

Hilali & Khan : 'And verily, there were men among mankind who took shelter with the masculine among the jinns, but they (jinns) increased them (mankind) in sin and disbelief.

Itani : Some individual humans used to seek power through some individual jinn, but they only increased them in confusion.

Maududi : and that “some from among the humans used to seek protection of some among the jinn, and thus they increased the arrogance of the jinn”;

Mubarakpuri : `And verily, there were men among mankind who took shelter with the males among the Jinn, but they increased them in Rahaq.'

Pickthall : And indeed (O Muhammad) individuals of humankind used to invoke the protection of individuals of the jinn, so that they increased them in revolt against Allah);

Qarai : Indeed some persons from the humans would seek the protection of some persons from the jinn, thus only adding to their rebellion.

Qaribullah & Darwish : But there were certain men from mankind who would take refuge with certain males from the jinn and they increased them in tyranny.

Saheeh International : And there were men from mankind who sought refuge in men from the jinn, so they [only] increased them in burden.

Sarwar : "Certain human beings sought refuge with certain jinn and this increased the rebelliousness of those jinn.

Shakir : And that persons from among men used to seek refuge with persons from among jinn, so they increased them in wrongdoing:

Transliteration : Waannahu kana rijalun mina alinsi yaAAoothoona birijalin mina aljinni fazadoohum rahaqan

Wahiduddin Khan : Some men used to seek refuge with the jinn in the past, but that only increased their insolence.

Yusuf Ali : 'True, there were persons among mankind who took shelter with persons among the Jinns, but they increased them in folly.

French - français

Hamidullah : Or, il y avait parmi les humains, des mâles qui cherchaient protection auprès des mâles parmi les djinns mais cela ne fit qu'accroître leur détresse.

German - Deutsch

Abu Rida : und daß freilich einige Leute von den Menschen bei einigen Leuten der Ginn Schutz zu suchen pflegten, so daß sie letztere in ihrer Schlechtigkeit bestärkten

Bubenheim & Elyas : Und (manche) Männer von den Menschen pflegten Zuflucht zu nehmen bei (einigen) Männern von den Ginn, doch mehrten sie so (bei) ihnen die Drangsal.

Khoury : Und einige Männer unter den Menschen suchten Zuflucht bei einigen Männern unter den Djinn und mehrten somit bei ihnen ihre Gewalttätigkeit.

Zaidan : "Und gewiß, einige Männer von den Menschen pflegten Schutz bei einigen Männern von den Dschinn zu suchen, dann mehrten diese sie an Unrecht."

Harshe-Halshen Hausa

Gumi : "Kuma lalle ne shi wasu maza daga cikin mutãne, sun kasance sunã nẽman tsari da wasu maza daga cikin aljannu, sabõda haka suka ƙara musu girman kai."

Hindi - हिन्दी

फ़ारूक़ ख़ान & अहमद : "और यह कि मनुष्यों में से कितने ही पुरुष ऐसे थे, जो जिन्नों में से कितने ही पुरूषों की शरण माँगा करते थे। इसप्रकार उन्होंने उन्हें (जिन्नों को) और चढ़ा दिया

फ़ारूक़ ख़ान & नदवी : और ये कि आदमियों में से कुछ लोग जिन्नात में से बाज़ लोगों की पनाह पकड़ा करते थे तो (इससे) उनकी सरकशी और बढ़ गयी - हिन्दी

Indonesian - bahasa Indonesia

Bahasa Indonesia : Dan bahwasanya ada beberapa orang laki-laki di antara manusia meminta perlindungan kepada beberapa laki-laki di antara jin, maka jin-jin itu menambah bagi mereka dosa dan kesalahan.

Quraish Shihab : Sesungguhnya ada beberapa orang laki-laki dari manusia selalu meminta perlindungan sekelompok jin. Lalu jin membuat mereka tambah melampaui batas, kurang akal dan nekat.

Tafsir Jalalayn : (Dan bahwasanya ada beberapa orang laki-laki di antara manusia meminta perlindungan) memohon perlindungan (kepada beberapa laki-laki di antara jin) di dalam perjalanan mereka sewaktu mereka beristirahat di tempat yang menyeramkan, lalu masing-masing orang mengatakan, aku berlindung kepada penunggu tempat ini dari gangguan penunggu lainnya yang jahat (maka jin-jin itu menambah bagi mereka) dengan permintaan perlindungannya kepada jin-jin itu (dosa dan kesalahan) karena mereka mengatakan, bahwa kami telah dilindungi oleh jin anu dan orang anu.

Italian - Italiano

Piccardo : Invero c'erano degli uomini che si rifugiavano presso i dèmoni, e questo non fece che aumentare la loro follia:

Japanese -日本

Japanese : 本当に或る種の人間は，ジンの或る者に庇護を求める。しかしそれは，かれらの愚劣を助長した。

Korean -한국인

Korean : 사람중에 영마의 무리에게 보호를 구하는 자 있으나 그들은 오히려 그들에게 어리석음을 더하여 주니라 -한국인

Kurdish - کورد

ته‌فسیری ئاسان : به‌ڕاستی پیاوانێك له ده‌سته‌ی ئاده‌میزاد په‌نایان ده‌برد به پیاوانێك له ده‌سته‌ی په‌ریه‌کان (په‌ریه‌کان ئه‌مه‌یان به‌هه‌لزانی) که‌چی ئه‌وه‌نده‌ی تر مانوویان کردن (به‌خورافات و شتی بێ سه‌رو به‌ر).

Malay - Melayu

Basmeih : `Dan bahawa sesungguhnya adalah (amat salah perbuatan) beberapa orang dari manusia, menjaga dan melindungi dirinya dengan meminta pertolongan kepada ketua-ketua golongan jin, kerana dengan permintaan itu mereka menjadikan golongan jin bertambah sombong dan jahat.

Malayalam - മലയാളം

അബ്ദുല്‍ ഹമീദ് & പറപ്പൂര്‍ : മനുഷ്യരില്‍പെട്ട ചില വ്യക്തികള്‍ ജിന്നുകളില്‍ പെട്ട വ്യക്തികളോട് ശരണം തേടാറുണ്ടായിരുന്നു. അങ്ങനെ അതവര്‍ക്ക് (ജിന്നുകള്‍ക്ക്‌) ഗര്‍വ്വ് വര്‍ദ്ധിപ്പിച്ചു.

കാരകുന്ന് & എളയാവൂര് : "മനുഷ്യരില്‍ ചിലര്‍ ജിന്നുകളില്‍ ചിലരോട് ശരണം തേടാറുണ്ടായിരുന്നു. അതവരില്‍ 1 അഹങ്കാരം വളര്‍ത്തി.

Norwegian - norsk

Einar Berg : Men det var noen blant menneskene som søkte sammen med noen av dsjinnene, og forøket deres dårlighet,

Pashto -پښتو

عبدالولي : او بېشكه شان دا دى چې په انسانانو كې ډېر داسې سړي وو چې په پېریانو كې په ځینو سړیو پورې به يې پناه نیوله، نو دغو خلقو دغو (پېریانو) ته سركشي ورزیاته كړه

Persian - فارسی

انصاریان : و اینکه مردانی از آدمیان به مردانی از جن پناه می بردند، پس [مردان جن] بر طغیان و تباهی آنان افزودند،

آیتی : و نيز مردانى بودند از آدميان كه به مردانى از جن پناه مى‌بردند و بر طغيانشان مى‌افزودند.

بهرام پور : و مردانى از آدميان به مردانى از جن پناه مى‌بردند و بر سركشى آنها مى‌افزودند

قرائتی : و مردانى از آدمیان به مردانى از جنّ پناه می‌بردند، پس [مردان جنّ] بر طغیان و تباهى‌شان افزودند.

الهی قمشه‌ای : و همانا مردانی از نوع بشر به مردانی از گروه جنّ پناه می‌بردند (و خود را در بیابانها به جنّیان می‌سپردند) و جنّیان بر غرور و جهل آنها سخت می‌افزودند (آیه چنین تفسیر شده که زمان جاهلیّت عرب در بیابان پناه به بزرگ جنّیان آنجا می‌برد تا ایمن باشد آن‌گاه آسوده می‌خفت و مال و جانش به خطر می‌افتاد).

خرمدل : و کسانی از انسانها به کسانی از پریها پناه می‌آوردند، و بدین وسیله بر گمراهی و سرکشی ایشان می‌افزودند. [[«رَهَقاً»: سفاهت و جهالت. گمراهی و سرکشی. «فَزَادَهُمْ رَهَقاً»: پناه بردن انسانها به پریان، بر سفاهت و سرکشی و گمراهسازی بیشتر پریها می‌افزوده است. برخی گفته‌اند: پناه بردن انسانها به پریها، بر گمراهی و سرکشی و بزهکاری خود انسانها می‌افزوده است.]]

خرمشاهی : و چنین بود که مردانی از انسانها به مردانی از جنیان پناه می‌بردند، و بر سرکشی آنان می‌افزودند

صادقی تهرانی : «و اینکه مردانی از آدمیان به مردانی از جنّیان بسی پناه می‌برده‌اند، پس قاهرانه (در گمراهیشان) افزودند.»

فولادوند : و مردانى از آدميان به مردانى از جن پناه مى‌بردند و بر سركشى آنها مى‌افزودند.

مجتبوی : و همانا مردانى از آدميان به مردانى از پريان پناه مى‌بردند پس بر سركشى و گناهكارى آنان

معزی : و آنکه بودند مردانی از آدمیان پناه می‌بردند به مردانی از پریان پس بیفزودندشان گناه‌

مکارم شیرازی : و اینکه مردانی از بشر به مردانی از جنّ پناه می‌بردند، و آنها سبب افزایش گمراهی و طغیانشان می‌شدند!

Polish - Polskie

Bielawskiego : I mężczyźni spośród rodzaju ludzkiego szukali opieki u mężczyzn spośród dżinów, a ci jeszcze powiększyli ich szaleństwo.

Portuguese - Português

El-Hayek : E, em verdade, algumas pessoas, dentre os humanos, invocaram a proteção de pessoas, dentre os gênios. Porém, estes só lhes aumentaram os desatinos.

Romanian - Română

Grigore : însă sunt unii bărbaţi dintre oameni care cer izbăvire unor bărbaţi dintre ginni, însă aceştia le sporeşte doar prigonirea.

Russian - русский

Абу Адель : И (также мы признаем),что мужи из числа людей обращались за защитой к мужам из числа джиннов, и они [джинны] (только) прибавляли им [людям] страха.

Аль-Мунтахаб : Некие мужи из людей прибегали к неким мужам из джиннов и этим прибавили джиннам дерзости, наглости и глупости.

Крачковский : Мужи среди людей прибегали к мужам среди джиннов, и они прибавили им безумия.

Кулиев : Мужи из числа людей искали покровительства мужей из числа джиннов, но они только увеличивали в них страх (или беззаконие).

Кулиев + ас-Саади : Мужи из числа людей искали покровительства мужей из числа джиннов, но они только увеличивали в них страх (или беззаконие). [[Одни комментаторы Корана считают, что употреблённое в этом аяте слово рахак означает ‘бесчинство, высокомерие’ и относится к джиннам, то есть люди, когда их обуревал сильный страх и ужас, прибегали за покровительством к джиннам и поклонялись им, тем самым лишь усиливая их бесчинство и высокомерие. Джинны же превозносились, когда видели, как люди поклоняются им и ищут у них защиты. Согласно иному толкованию, слово рахак означает ‘страх’ и относится к людям, то есть джинны, видя, как люди ищут у них покровительства, пугали их еще сильнее, приводя в ужас, чтобы люди постоянно поклонялись им и взывали к ним за помощью. Поэтому арабы, спускаясь в долины, где бесы наводили на них страх, говорили: «Мы молим господина этой долины защитить нас от простецов из его племени».]]

Османов : Некие мужи из числа людей искали покровительства у некоторых мужей из джиннов, но те только ввели их в большее смятение.

Порохова : Конечно, средь людей бывали и такие, Которые убежища искали среди джиннов, Но те лишь увеличили безумие таких.

Саблуков : Есть в человеческом роде люди, ищущие покровительства у некоторых из гениев, и это в них только избыток легкомыслия.

Sindhi - سنڌي

امروٽي : ۽ ھي ته ماڻھن مان ڪيترا مڙس جنّن جي مڙسن جي سام پوندا ھوا پوءِ ماڻھن جنّن (جي حق) ۾ (ھٿئون) وڏائي وڌائي.

Somali - Soomaali

Abduh : Waxayna ahaayeen kuwo insiga ka mid ah inay Magangalaan kuwo Jinniga ka mida markaasna u kordhiyeen kibir (iyo xad Gudub).

Spanish - Española

Bornez : y que hombres de los humanos buscaban refugio en hombres de los genios y ellos les incrementaron su pecado y su rebeldía

Cortes : Y: 'Había humanos varones que se refugiaban en los genios varones y éstos enloquecieron más a aquéllos'.

Garcia : pero había seres humanos que solicitaban protección a los yinnes, siendo que ellos solo acrecentaban su desvío.

Swahili - kiswahili

Al-Barwani : Na hakika walikuwako wanaume katika watu walio kuwa wakitafuta kujikinga kwa wanaume wa kijini; kwa hivyo wakawazidisha madhambi.

Swedish - svenska

Bernström : Men det fanns människor som hade för vana att anropa några av de osynliga väsendena om skydd, och kom på så sätt deras högmod att växa,

Tajik - тоҷикӣ

Оятӣ : Ва низ мардоне буданд аз одамиён, ки ба мардоне аз ҷин паноҳ мебурданд ва бар саркашиашон меафзуданд.

Tamil - தமிழ்

ஜான் டிரஸ்ட் : "ஆனால், நிச்சயமாக மனிதர்களிலுள்ள ஆடவர்களில் சிலர் ஜின்களிலுள்ள ஆடவர்கள் சிலரிடம் காவல் தேடிக் கொண்டிருந்தனர், இதனால் அவர்கள், (ஜின்களிலுள்ள அவ்வாடவர்களின்) மமதையை பெருக்கிவிட்டனர்.

Tatar - Татар

Yakub Ibn Nugman : Тәхкыйк кеше затыннан булган ирләр, җен затыннан булган ирләргә сыгына иделәр, ул кешеләр шул җеннәргә ахмаклыкны арттырдылар.

Thai - ไทย

ภาษาไทย : และแท้จริงมนุษย์บางคนเคยขอความคุ้มครองจากญินบางคน ดังนั้นพวกเขา (มนุษย์) จึงทำให้พวกเขา (ญิน)เพิ่มการหยิ่งจองหองยิ่งขึ้น

Turkish - Türkçe

Abdulbakî Gölpınarlı : Ve gene şüphe yok ki insanlardan bazı kimseler, cinlerden bazılarına sığınıyorlar da onların taşkınlığını, zulümlerini arttırıyorlar.

Alİ Bulaç : "Bir de şu gerçek var: İnsanlardan bazı adamlar, cinlerden bazı adamlara sığınırlardı. Öyle ki, onların azgınlıklarını arttırırlardı."

Çeviriyazı : veennehû kâne ricâlüm mine-l'insi ye`ûẕûne biricâlim mine-lcinni fezâdûhüm raheḳâ.

Diyanet İşleri : "Gerçekten, bir takım insanlar, cinlerin bir takımına sığınırlardı da onların azgınlıklarını artırırlardı."

Diyanet Vakfı : Şu da gerçek ki, insanlardan bazı kimseler, cinlerden bazı kimselere sığınırlardı da, onların taşkınlıklarını arttırırlardı.

Edip Yüksel : "Ne var ki bazı insanlar, bazı cinlere sığınırlardı ve bu da onların azgınlıklarını arttırırdı."

Elmalılı Hamdi Yazır : Doğrusu insanlardan bazı erkekler, cinlerden bazı erkeklere sığınırlardı da onların şımarıklıklarını artırırlardı.

Öztürk : "Gerçek şu ki, insanlardan bazı erkekler, cinlerden bazı erkeklere/cinlerin şerrinden bazı erkeklere sığınırlardı da onların şımarıklık ve azgınlığını artırırlardı."

Suat Yıldırım : De ki: Bana vahyolunduğuna göre bir cin cemaati Kur'ân’ı dinledikten sonra şöyle dediler: “Biz gerçekten, doğru yolu gösteren harikulade bir Kur’ân dinledik.Bundan böyle Rabbimize asla bir şerik tanımayacağız.Rabbimizin şanı çok yücedir, O ne eş, ne de çocuk edinmiştir.Meğer içimizden birtakım cahiller, Allah hakkında gerçek olmayan sözler söylüyormuş! Biz de saf saf, insanları ve cinleri, Allah hakkında yalan söylemez sanmışız!Meğer bir kısım insanlar cinlerden bazılarına sığınıp, böylece onları daha da azgın hale getirmişler! Onlar da, sizin zannettiğiniz gibi, Allah’ın ölen hiçbir kimseyi diriltmeyeceğini zannetmişler. [37,1;46,29-33]

Süleyman Ateş : Doğrusu insanlardan bazı erkekler, cinlerden bazı erkeklere sığınırlardı da onların şımarıklığını artırırlardı.

Urdu - اردو

ابوالاعلی مودودی : اور یہ کہ "انسانوں میں سے کچھ لوگ جنوں میں سے کچھ لوگوں کی پناہ مانگا کرتے تھے، اِس طرح اُنہوں نے جنوں کا غرور اور زیادہ بڑھا دیا"

احمد رضا خان : اور یہ کہ آدمیوں میں کچھ مرد جنوں کے کچھ مردوں کے پناہ لیتے تھے تو اس سے اور بھی ان کا تکبر بڑھا،

احمد علی : اورکچھ آدمی جنوں کے مردوں سے پناہ لیاکرتے تھے سو انہوں نے ان کی سرکشی اور بڑھا دی

جالندہری : اور یہ کہ بعض بنی آدم بعض جنات کی پناہ پکڑا کرتے تھے (اس سے) ان کی سرکشی اور بڑھ گئی تھی

طاہر القادری : اور یہ کہ انسانوں میں سے کچھ لوگ جنات میں سے بعض اَفراد کی پناہ لیتے تھے، سو اُن لوگوں نے اُن جنات کی سرکشی اور بڑھا دی،

علامہ جوادی : اور یہ کہ انسانوں میں سے کچھ لوگ جناّت کے بعض لوگوں کی پناہ ڈھونڈ رہے تھے تو انہوں نے گرفتاری میں اور اضافہ کردیا

محمد جوناگڑھی : بات یہ ہے کہ چند انسان بعض جنات سے پناه طلب کیا کرتے تھے جس سے جنات اپنی سرکشی میں اور بڑھ گئے

محمد حسین نجفی : اور یہ کہ انسانوں میں سے کچھ لوگ جنات میں سے کچھ لوگوں کی پناہ لیا کرتے تھے۔

Uyghur - ئۇيغۇرچە

محمد صالح : ئىنسانلاردىن بەزى كىشىلەر جىنلاردىن بولغان بەزى كىشىلەرگە سېغىناتتى، شۇنىڭ بىلەن جىنلار تېخىمۇ تەكەببۇرلىشىپ كەتتى

Uzbek - o'zbek

Мухаммад Содик : Албатта, инсдан баъзи кишилар, жинларнинг баъзи кишиларидан паноҳ сўрардилар. Бас, бу(жин)лар у(инс)ларнинг гуноҳ ва хорлигини зиёда қилдилар.